شبکه

زمانی که کامپیوتر ها به صورت شبکه ای با یکدیگر در ارتباط قرار می گیرند در واقع دو صنعت مختلف-یعنی صنعت کامپیوتر و صنعت ارتباطات- در یکدیگر ادغام می شوند که نتیجه آن بوجود آمدن حیطه ای فراتر از هر کدام به تنهایی است. سیستمهای کاربردی کامپیوتری در جهت همکاری بین سازمانهای بزرگ و کوچک بکار گرفته می شوند. اینترنت فضایی را خارج از مرزهای جغرافیایی ایجاد کرده است که از طریق آن مردم قادرند با یکدیگر در تعامل باشند، ایده های خود را منتشر کنند و اقدام به خرید و فروش محصولات و خدمات نمایند. به طور خلاصه تاثیرات تلفیق دو صنعت کامپیوتر و ارتباطات, بر جامعه و طرز زندگی ما بسیار قابل ملاحظه بوده است.

ارتباطات الکترونیکی و فناوری های شبکه ای جامعه و دنیای تجارت را به حالت شبکه ای تبدیل کرده است. اینترنت، اینترانتها و اکسترانتها فرایندهای سازمانی و کارکنان را در قالب شبکه ها به یکدیگر مرتبط کرده و آنها را در ارتباط با مشتریان و دیگر سازمانها قرار می دهند.

روندهای ارتباطات الکترونیکی

ارتباطات الکترنیکی عبارتست از تبادل اطلاعات به هر شکل (صدا، داده، متن، تصویر، فایل های ویدئویی و ...) از طریق شبکه های مبتنی بر کامپیوتر. در زمینه ارتباطات الکترونیکی شناسایی صنایع مرتبط با آن، فناوری های مورد استفاده و کاربردهایی که تصمیم گیری های مدیریتی را بهبود می بخشند قابل بررسی اند.

روند صنایع مرتبط با ارتباطات الکترونیکی (زیرساخت شبکه ای)

صنایع مرتبط با ارتباطات الکترونیکی به میزان قابل ملاحظه ای در حال رشد و تغییر است و منجر به ایجاد فضای رقابتی شدیدی شده است. شرکتهای فراوانی وجود دارند که به مشتریان خود هر گونه خدمات در زمینه ارتباطات الکترونیکی ارائه می دهند. این خدمات شامل تلفن های محلی یا جهانی ، کانالهای ارتباطی ماهواره ای، رادیو، تلویزیونهای کابلی، تلفنهای سلولی، اینترنت و ... می شود.

رشد انفجاری اینترنت و شبکه گسترده جهانی زمینه خوبی را برای توسعه محصولات و خدماتی ارتباطی جدید بوجود آورده است. به همین خاطر سازمانهای مختلف برای بهره گیری از تجارت الکترونیکی و تسهیل همکاری های بین سازمانی به میزان قابل ملاحظه ای به استفاده از اینترنت روی آورده اند.

روند فناوری های مربوط به شبکه

پیشرانهای اولیة ارتباطات الکترونیکی سیستمهای نامحدود و مرتبطی هستند که از فناوری های شبکه ای اینترنت به عنوان پایه فناوری خود استفاده می کنند. نرم افزارهای مرورگر وب، ویرایشگرهای HTML صفحات وب، سرور های اینترنت و اینترانت و نرم افزارهای مدیریت شبکه، دیوارهای آتش مثالهایی از این فناوری ها هستند. چنین فناروری هایی در نرم افزارهای کاربردی مبتنی بر اینترنت، اینترانت و اکسترانت بکار می روند. بویژه آن دسته از نرم افزارهای کاربردی ای که به تجارت الکترونیک و همکاری های سازمانی و بین سازمانی مربوط می شوند. این روند متاثر از شبکه های خدمت گیرنده/خدمت دهنده مبتنی بر معماری سیستمهای باز تقویت شده است.

ارتباطات الکترونیکی همچنین از حالت آنالوگ به دیجیتال در حال تغییر است که 1- دارای سرعت انتقال بیشتری می باشد، 2- حجم اطلاعات بیشتری از طریق آن قابل جابجا شدن است و 3- ضریب خطای آن نسبت به آنالوگ کمتر است. همچنین تکنولژی دیجیتال به شبکه های ارتباطی امکان چندین نوع ارتباط ( داده، صدا، ویدئو و ... ) را از طریق یک یک نیمه رسانای واحد می دهد.

روند سیستمهای کاربردی سازمانی و کسب و کار در ارتباطات الترونیکی

تغییراتی که در زمینه صنعت ارتباطات الکترونیکی و فناوری های مرتبط با آن بیان شد موجب تغییرات قابل ملاحظه ای در استفاده های سازمانی از از ارتباطات الکترونیکی شده است و به میزان قابل ملاحظه ای میزان و تنوع سیستمهای کاربردی مبتنی بر ارتباطات الکترونیکی را افزاریش داده است. از این رو شبکه های الکترونیکی نقشی حیاتی در تجارت الکترونیکی، همکاری های سازمانی و سیستمهای کاربردی سازمانی (که از عملیات, مدیریت و اهداف سازمانی حمایت می کنند) ایفا می کنند.

شبکه های محلی و جهانی کامپیوتری می توانند به میزان قابل ملاحظه ای هزینه ها و زمان واکنش سازمان به تقاضاهای محیط را کاهش دهند، از تجارت الکترونیکی و همکاریهای درون و بین سازمانی حمایت کنند، فرایندهای عملیاتی را به صورت آنلاین توسعه دهند، منابع اطلاعاتی به اشترالک بگذارند و محصولات و خدمات جدیدی را ایجاد کنند. لذا تصمیم گیری در زمینه ارتباطات الکترونیکی یک امر مهم و پیچیده برای سازمانهایی است که در پی یافتن راه های جدیدی برای رقابت در بازارهای جهانی اند.

مدل شبکه های ارتباط الکترونیکی:

 به طور کلی یک شبکه ارتباطی هر ترکیبی از اجزا را گویند که در آن یک فرستنده قادر است از طریق کانلهایی شحصی که شامل رسانه ای ارتباطی هستند پیامی را به گیرنده ارسال کند. شکل زیر یک مدل مفهومی ساده را از یک شبکه ارتباط الکترونیکی نشان می دهد که شامل پنج دسته اصلی از اجزا می شود:

ترمینالها[1]: مانند PC های موجود در شبکه، کامپیوتر های شبکه ای و کاربردهای اطلاعاتی. هر ابزار وردودی/خروجی که از شبکه های الکترونیکی برای انتقال یا دریافت اطلاعات استفاده می کند یک ترمینال نام دارد.

پردازنده های ارتباط الکترونیکی[2]: این ابزارها انتقال و دریافت اطلاعات بین ترمینالها را پشتیبانی می کنند. مثالهایی از این ابزارها عبارتست از مودم ها[3]، سوئیچها[4] و روترها[5] که وظایف پشتیبانی و کنترلی مختلفی را در شبکه های الکترونیکی انجام می دهند. برای مثال داده ها را از حالت آنالوگ به دیجیتال و بالعکس تبدیل می کنند و سرعت، دقت و کارایی گردش ارتباطلات الکترونیکی بین کامپیوترهاو ترمینالها را در یک شبکه الکترونیکی کنترل می کنند.

کانالهای ارتباطات الکترونیکی[6]: از طریق این کانالها اطلاعات انتقال می یابد. کانالهای ارتباطات الکترونیکی ممکن است از ترکیبی از رسانه ها استفاده کنند مانند سیم های مسی[7] کابلهای کوکسیال[8]، فیبرهای نوری[9] و یا از سیستمهای بی سیم مانند میکرویو[10]، ماهواره های ارتباطی، و غیره.

کامپیوترها: کامپیوترها از هر نوع و اندازه ای ممکن است در شبکه های الکترنیکی وجود داشته باشند و وظایف پردازشی خود را انجام دهند. برای مثال ممکن است کامپیوترهای Mainframe  به عنوان کامپیوتر سرور بر روی شبکه های بزرگ قرار گیرد.

نرم افزار های کنترل ارتباطلات الکترنیکی: این نرم افزارها شامل برنامه نامه هایی هستند که فعالیتهای ارتباطی را کنترل کرده و عملکرد شبکه های ارتباط الکترونیکی را مدیریت می کنند. مثالهایی از این نرم افزارها برنامه های مدیریت شبکه هستند که در بخش نرم افزار به آن پرداخته شد.

انواع شبکه های ارتباط الکترونیکی

انواع فراوانی از شبکه های ارتباطی الکترونیکی وجود دارند. که از جمله می توان به شبکه های گسترده، شبکه های محلی و شبکه های اینترنت، اینترانت و اکسترانت اشاره کرد.

شبکه های گسترده[11] (WAN)

شبکه های الکترونیکی ای که حیطه جغرافیایی وسیعی را تحت پوشش قرار می دهند شبکه های گسترده یا WAN نامیده می شوند. شبکه هایی که شهرهای بزرگ را تحت پوشش قرار می دهند و تحت عنوان MAN[12] نامیده می شوند نیز در این دسته قرار می گیرند. شبکه های بزرگی از این دست برای بسیاری از سازمانهای دولتی و شرکتها و مشتریان آنها به یک ضرورت غیر قابل اجتناب تبدیل شده اند. برای مثال شبکه های WAN برای انتقال و دریافت اطلاعات مابین کارکنان، مشتریان، شرکای تجاری و دیگر سازمانها در شهرهای مختلف، مناطق مختلف، کشورهای مختلف و جهان توسط شرکتهای چند ملیتی مورداستفاده قرار می گیرد. شکل زیر مثالی از یک شبکه WAN جهانی یک شرکت چند ملیتی (Chevron) است.

شبکه های محلی[13] (LAN)

شبکه های محلی کامپیوتر ها و ابزارهای پردازش اطلاعات را در یک منطقه فیزیکی محدود مانند یک دفتر کار, یک کلاس درس، یک ساختمان و یا یک کارخانه به یکدیگر متصل می کنند. شبکه های محلی وسیله ای برای سازمانهای مختلف است تا از طریق آن بتوانند از قابلیت های یک شبکه ارتباط الکترونیکی در اتصال کاربران به یکدیگر در دفاتر، دپارتمانها و گروههای کاری کمک کنند. (شکل زیر)

 

اینترانت ها و اکسترانت ها[14]:   

اینترانتها شبکه های داخلی باز و با امنیت بالایی هستند که که نرم افزار مرورگر وب آنها امکان دسترسی آسان و استفاده از اطلاعات چند رسانه ای را فراهم می سازد. وب سایتهای اینترانت ممکن است بر سرور های وب[15] داخلی یک شرکت، یک بخش از سازمان یا یک گروه کاری قرار گرفته باشند. برای مثال ممکن است بخش منابع انسانی سازمان یک وب سایت اینترانت ایجاد کند که از طریق آن کارکنان قادر باشند به راحتی آخرین اطلاعات را در مورد مزایا و حقوق و دستمزد دریافت کنند. جذابیت عمده اینترانتها تکنولوژی شبیه به اینترنت آنهاست که باعث می شود نسبت به شبکه های خدمت دهنده/خدمت گیرنده انعطاف پذیر تر، و توسعه آنها ارزانتر و آسان تر شود.

اکسترانتها شبکه هایی هستند که اینترانت یک سازمان را به اینترانت سازمانهای دیگر متصل می کنند. برای مثال مشتریان، تامین کنندگان مواد اولیه، پیمانکاران، مشاوران و دیگر افراد مرتبط با سازمان قادرند از طریق اکسترانت به بخشهای مشخصی از وب سایتهای اینترانت و یا پایگاه داده سازمان دسترسی پیدا کنند. ممکن است دو سازمان از اکسترانت اختصاصی برای ارتباطات بین سازمانی خود استفاده کنند و یا اینکه به این منظور از اینترنت استفاده کنند. (شکل صفحه بعد)

بسیار از سازمانها برای ایجاد یک اینترانت یا اکسترانت از شبکه های اختصاصی مجازی[16] (VPN) استفاده می کنند. شبکه های اختصاصی مجازی شبکه هایی هستند که از اینترنت به عنوان شبکة پایه استفاده می کنند ولی از دیوارهای آتش[17] و دیگر ابزارهای امنیتی بر روی شبکه اینترنت و اینترانت خود و ارتباطات با دیگر سازمانها بهره می گیرند. بنابراین VPN ها یک شرکت را قادر خواهند ساخت تا از اینترنت برای ایجاد یک اینترانت ایمن بین شعبه های خود با فواصل زیاد ایجاد کنند.

اینترنت:

رشد انفجاری اینترنت یک تغییر انقلابی در دنیای ارتباطات و محاسبات دیجیتالی است. اینترنت به بزرگترین و مهمترین شبکه و شاهراه اطلاعاتی جهانی تبدیل شده است. در تعبیری از اینترنت به عنوان شبکة شبکه ها نام برده می شود. هزاران سازمان تجاری، مراکز آموزشی و پژوهشی، سازمانهای دولتی و ... ملیونها کامپیوتر و کاربر را از طریق شبکه اینترنت  در بیش از 200 کشور جهان به یکدیگر متصل کرده اند.

هسته اولیه اینترنت شبکه تحقیق و توسعه وزارت دفاع آمریکا تحت عنوان ARPANET بود که در سال 1969به منظور برقراری ارتباط و اشتراک منابع اطلاعاتی بین سازمانهای تابعه، محققان و مراکز تحقیقاتی ایجاد شده بود. این شبکه دارای یک سیستم کامپیوتر مرکزی یا مرکز ارتباطی نبود. بلکه هر پیام که از طریق این شبکه انتقال می یافت دارای یک کد آدرس مشخص بود و به این ترتیب هر سرور شبکه قادر بود پیام مربوطه را به مقصد خود هدایت کند.

اینترنت در نسل دوم توسعه، مراکز علمی و پژوهشی مهم در تمامی دنیا را به یکدیگر متصل کرد و در واقع شبکه ای برای تسهیل ارتباطات علمی شد. امروزه اینترنت نه تنها رابطی برای ارتباطات دانش محور در سراسر جهان محسوب می شود بلکه هر گونه ارتباطی از طریق آن قابل تحقق است و به طور عمده بسیاری از امور کسب و کار سازمانهای مختلف بر روی قابل ملاحظه اند.

معمولا اینترنت با شبکه گسترده جهانی یکسان فرض می شود. ولی در مقایسه اینترنت با شبکه گسترده جهانی (WWW) باید گفت اینترنت چیزی است که شبکه گسترده جهانی در بستر آن بوجود آمده است. بنابراین اینترنت ستون فقرات تکنولوژیها (هم نرم‌افزار و هم سخت‌افزار) به حساب می‌آید که به سازمان ما این امکان را می‌دهد که از شبکه گسترده جهانی آنطور که برای سازمان مناسب دیده می‌شود استفاده نماید.

نقطه دسترسی به اینترنت (Network Access Point) نقطه‌ای در اینترنت است که چندین ارتباط را به یک نقطه متوجه می‌کند در هر NAP حداقل یک کامپیوتر وجود دارد که به سادگی ترافیک اینترنت را از جایی به جای دیگر می‌فرستد. این NAPها بوسیله عرضه کننده خدمات شبکه‌ای  نگهداری می‌شوند که NSP [18] نامید می شوند. NSP ها به شرکتهای ISP[19] امکان می دهند تا اینترنت را برای استفاده افراد در منازل و یا استفاده های سازمانی در اختیار عموم قرار دهند.

انواع کامپیوترها در اینترنت

به طور عمده کامپیوتر ها در اینترنت به دو دسته خدمت گیرنده (Client) و خدمت دهنده (Server) تقسیم می شوند. کامپیوتر های خدمت گیرنده اغلب برای اتصال کاربر نهایی به اینترنت و استفاده از خدمات مختلف اینترنتی مورد استفاده قرار می گیرند.

کامپیوتر سرور اینترنت، کامپیوترهایی هستند که اطلاعات و خدمات را در اینترنت فراهم می‌آورند. چهار نوع کامپیوتر سرور در اینترنت وجود دارد. وب، mail، FTP، IRC سرورها.

وب سرور : اطلاعات و سرویسها را روی وب قرار می‌دهد. برای مثال وقتی به آدرس www.ebay.com  مراجعه می کنید در واقع به یک Web Server  متصل شده اید که مربوط به شرکت ebay است.

Mail Server: سرویسهای e-mail و اکانت‌ها را فراهم می‌آورد.

FTP Server :  مجموعه‌ای از فایلها که می‌توان آنها را Download کرد، نگه می‌دارد. این فایلها می‌تواند شامل نرم‌افزار، فایلهای موسیقی و بازیها باشد.

Internet Relay Chat Server  : از کاربرد بحثهای گروهی و چت‌رومها پشتیبانی می‌کند.

شبکه های خدمت دهنده/خدمت گیرنده[20]

شبکه های خدمت دهنده/خدمت گیرنده یکی از شایع ترین انواع شبکه های سازمانی هستند. در شبکه های خدمت دهنده/خدمت گیرنده PC ها و کامپیوترهای شبکه های و امثال آنها خدمت گیرنده[21] محسوب می شوند. خدمت گیرنده ها از طریق یک شبکه محلی و پردازش کاربردی مشترک[22] توسط یک خدمت دهنده به یکدیگر متصلند. علاوه بر پردازش کاربردی، خدمت دهنده وظیفه مدیریت شبکه را نیز بر عهده دارد. شبکه های محلی همچنین ممکن است با شبکه های محلی و شبکه های گسترده دیگر در ارتباط باشند.

روند ایجاد شده به سمتی است که شبکه های خدمت دهنده/خدمت گیرنده را جایگزین  سیستمهای کامپیوتری بزرگتر کند. برای مثال چند شبکه محلی از نوع خدمت دهنده/خدمت گیرنده ممکن است جایگزین یک شبکه بزرگ مبتنی بر Mainframe با ایستگاه های کاری فراوان شوند.

شبکه های بین سازمانی[23]

بسیاری از سازمانها به از شبکه های الکترونیکی برای ساختن شبکه های بین سازمانی استفاده می کنند. چنین شبکه هایی سازمان را به شبکه ای از مشتریان، تامین کنندگان مواد اولیه و دیگر سازمانها متصل می کنند. برای مثال ممکن است کارکنان یک سازمان قادر باشند با استفاده از اینترانت به اطلاعات مربوط به حساب یک مشتری دسترسی داشته باشند و مشتریان نیز به همین اطلاعات از طریق اکسترانت دسترسی پیدا کنند. یک مثال دیگر استفاده از سیستمهای تبادل الکترونیکی داده[24] (EDI) است که برای تبادل اسناد الکترونیکی کامپیوترهای یک سازمان را با کامپیوترهای سازمانهای دیگر، مشتریان و تامین کنندگان مواد اولیه متصل می کند. سیستمهای تجارت الکترونیک برای خرید و فروش محصولات و خدمات به شبکه های اینترنت، اینترانت و اکسترانت وابسته هستند که درواقع شبکه های بین سازمانی ای را بین بانکها، شرکتهای تجاری، مشتریان، عرضه کنندگان مواد اولیه و دیگر سازمانها بوجود آورده اند.

بنابر این استفاده از شبکه های ارتباط الکترونیکی فراتر از مرزهای سازمان گسترش پیدا کرده است و امروزه بسیاری از سازمانها سیستمهای اطلاعاتی خود را برای استفاده مشتریان و تامین کنندگان خود چه در مقیاس محلی و چه جهانی گسترش داده اند. این امر باعث خلق موقعیت های استراتژیک برای آنان شده و هزینه تراکنشهای بین مشتریان، تامین کنندگان و شرکتها را به شدت کاهش داده ضمن اینکه کیفیت خدمات افزایش یافته است.

---

[1] Terminals

[2]  Telecommunication Processors

[3] Modems

[4] Switches

[5] Routers

[6] Telecommunication Channels

[7] Copper Wires

[8] Coaxial Cable

[9] Optical Fiber

[10] Microwave

[11] Wide Area Network

[12] Metropolitan

[13] Local Area Networks

[14] Intranets and Extranets

[15] Web Server

[16] Virtual Private Network

[17] Fire Walls

دیوار آتش عبارتست از کامپیوترها، پردازنده های ارتباطی و نرم افزارهایی که ترافیک شبکه را کنترل کرده و شبکه کامپیوتری را در مقابل نفوذ های غیر مجاز از بیرون از شبکه محافظت می کنند و نقطه ارتباطی قابل اطمینانی برای برقراری ارتباط بین شبکه با دیگر شبکه ها هستند.

[18] Network Service Provider

[19] Internet Service Provider

[20] Client/Server Networks

[21] Client

[22] Share Application Processing

[23] Interorganizational Networks

[24] Electronic Data Interchange